Тамаддуни муосир ба раванду ҳодисаҳои зиёди иртиҷоӣ рӯба рӯ шудааст. Ҳодисаҳо ва равандҳои иртиҷоӣ моҳияту хусусиятҳои асосии оламро мураттаб гардонида натавонанд ҳам, дар инкишофи таърихи халқҳо, кишварҳо ва минтақаҳои гуногун таъсири худро мегузоранд.
Баъди “Ҷанги сард” ва хосияти дигар пайдо кардани рушди олам, ташаккули низоми нави ҷаҳонӣҷараёнҳои сиёсӣ дар маънӣ ва тобиши нав аз худ дарак доданд. Низоми нави ҷаҳонӣ ва муносибатҳои тоза парда аз рӯи ҳодисаҳо ва ҷараёнҳои сиёсӣ барканданд. Муносибатҳои байналмилалӣ, ки дар даҳсолаи охир хеле зиддиятнок ва муқовиматомез гардиданд, хосияти бераҳмонаю бараҳнагиро пайдо намудаанд. Дар ин раванд ҷараёни экстремизми сиёсӣ пешсаф аст. Экстремизми сиёсӣ аз ғояҳо, андешаҳо ва амалу фаъолияти канорае таркиб ёфтааст, ки одатан ба воситаи зӯроварӣ барои воқеӣгардонидани ҳадафҳои сиёсӣ истифода мешаванд.
Экстремизми сиёсӣ ҳамчун ҳолати тағйирнопазири универсалӣ тамоми ҷомеаи башариро фаро гирифта, дар сатҳи глобалӣ мушкилоти муҳимми аср ба шумор меравад. Ягон ҷомеаи сиёсӣ ва давлати алоҳида наметавонад аз таҳдиди он дар канор бимонад. Экстремизми сиёсӣ ба сифати ҷараёни иртиҷоӣ аён гашта, доираи васеи кишварҳо ва минтақаҳои оламро фаро гирфта, ба ҳодисаи мудҳиши умумибашарӣ табдил ёфтааст. Аз ин нуқтаи назар зарурати дарки амиқ ва фаҳми васею ҳамаҷонибаи он пеш меояд.
Экстремизми сиёсӣ дар ҷои хушку холӣ ташаккул наёфта, он аз ҳавою ҳавас ва хоҳиши кадоме аз ифротиён насабзидааст. Заминаҳо ва омилҳои гуногуни пайдоиши экстремизм мавҷуданд. Он заминаи васеи ташаккул ва омилҳои гуногуни инкишофро соҳиб аст. Сатҳи инкишофи умумии давлатҳо ва минтақаҳо дараҷаи зиндагӣ ва тарзи ҳаёти одамон масоили мухталифи иҷтимоӣ, иқтисодӣ,фарҳангӣ,бахусус сиёсӣ дар ташаккули ин зуҳурот ва шаклҳои мухталифи зуҳури он заминаи мусоид фароҳам меоранд.
Дар муносибатҳои дохилии кишварҳо заминаи асосии ташаккулу рушди ин зуҳуротро ҳолати буҳронии инкишофи ҷомеа, махсусан буҳрони ҳаёти иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ташкил медиҳанд. Баъд гаштани аҳволи кулли аҳолии сайёра, бенаво гардидани мардум ва дар заминаи онҳо ба амал омадани тағийроти сифатӣ дар таркиби иҷтимоии ҷомеа боиси ташаккулу инкишофи ҷараёнҳои сиёсии хосияти иртиҷоидошта мегарданд.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар маросими ифтитоҳи Конфронси байналмилалии сатҳи баланд дар мавзуи “Муқовимат бо терроризм ва ифротгароии хушунатомез”, 4 майи соли 2018 таъкид намуда буданд, ки: “Имрӯзҳо дар гӯшаҳои гуногуни сайёра миллионҳо нафар одамон гирифтори хавфу таҳдид ва оташи ҷангу низоъҳо гардидаанд ва зуҳуроти терроризму ифротгароӣ ба хатари бесобиқаи ҷаҳонӣ табдил ёфта, оқибатҳои фоҷиабору дарозмуддати ҷамъиятиву сиёсӣ ва маънавиро ба бор меорад. Дар зарфи солҳои охир зиёда аз 100 мамлакати дунё ҳадафи амалҳои харобкоронаи террористон қарор гирифта, бар асари ҳамлаҳои террористӣ садҳо ҳазор нафар аҳолии осоишта ба ҳалокат расидаанд ва миллионҳо нафар макону манзили зисташонро тарк кардаанд. Зарари ба иқтисодиёти кишварҳо расондашуда садҳо миллиард долларро ташкил медиҳад. Танҳо дар қаламрави Афғонистон соли гузашта бар асари ҷангу амалҳои террористӣ беш аз 10 ҳазор нафар аҳолии осоишта зарар дида, тақрибан 4 ҳазор нафар қурбон шудаанд. Сию ду фоизи қурбониён ва 53 фоизи маҷрӯҳонро занону кӯдакон ташкил додаанд”.
Имрӯз зарур аст, ки кулли қувваҳои солими сайёра барои мубориза ба муқобили ҳама гуна таҳдидзои ҷаҳонӣ, аз қабили амалҳои экстремистиютеррористӣ дастҷамъ бошад. Фароҳам овардани фазои эътимод, эҳтиром ба манфиатҳои ҳамдигар ва муттаҳид шудани ҳамаи кишварҳои дунё ба муқобили терроризм ва экстремизм шарти муҳимми муборизаи босамар бо ин вабои аср аст. Сарукор гирифтан аз “сиёсати дугона” нисбат ба терроризму экстремизм самараи кӯшишҳои ҷомеаи ҷаҳониро дар муборизаи муштарак бо ин зуҳурот ҷиддан коҳиш дода, мухолифатҳои наверо байни эътилофҳои ҳарбию сиёсӣ эҷод мекунад ва авзои ҷаҳонро боз ҳам нооромтар месозад.
Бо дарназардошти воқеияти мавҷуда, дар сатҳи минтақа ва ҷаҳон пурзӯр кардани ҳамкориву шарикиро барои таъмини суботу амнияти фарогир тавассути андешидани иқдомҳои муштарак дар ҷодаи мубориза бо амалҳои номатлуб аз байн бурдани омилҳои дастгирии сиёсӣ, низомӣ ва молиявии онҳо ҳамчун самти амалии раҳоӣ аз ин вартаи хатарнок муҳим арзёбӣ карда мешавад.
Абдулалӣ АБУЛАЛИЕВ
