Аз соли 1994 инҷониб шашуми ноябр дар кишвари азизамон ҳамчун Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шукуҳу шаҳомати хоса таҷлил мегардад. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгӯй ба тамоми талаботҳои шаҳрвандон ва ҷомеа таҳия ва қабул гардида, дар он ба маънои томаш иродаи мардуми кишвар ифода ёфтааст. Таҷрибаи ҷаҳонї гувоҳи он аст, ки Конститутсия қабл аз ҳама асосҳои сохтори конститутсионї ва ҳуқуқу озодиҳои асосии инсон ва шаҳрвандро муқаррар намуда, низоми мақомоти ҳокимияти давлатиро муайян месозад.
Агар ба таърих назар афканем, маълум мегардад, ки пеш аз соҳибистиқлолии кишварамон чор маротиба Конститутсия қабул гардида буд. Ибтидои солҳои навадуми асри гузашта дар ҳаёти ҷамъиятї – сиёсии давлати мо таѓйироти куллї ба амал омад. Ин вазъияти баамаломадаи ҷамъиятї – сиёсиро ба назар гирифта, 9-уми сентябри соли 1991Иҷлосияи ѓайринавбатии Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (даъвати дувоздаҳум) Изҳороти Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи «Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро қабул намуда буд.
Изҳороти қабулшуда боиси он гардид, ки Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарори махсуси худро «Дар бораи эълон шудани Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул намуда, матни Изҳороти Шӯрои Олиро дар бораи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон маъқул донист. Худи ҳамон рӯзи таърихї, яъне 9-уми сентябри соли 1991, таѓйиру иловаҳои марбута ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ворид гардиданд ва воқеияти истиқлоли Тоҷикистонро ба сатҳи меъёри Конститутсионї расонида, ба он аз нигоҳи ҳуқуқї хусусияти баргаштнопазир дода шуд.
Маҳз бо ҷаҳду талошҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллї – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалї Раҳмон бо ҷалби беҳтарин нерӯҳои зеҳнии кишвар лоиҳаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия ва ба муҳокимаи умумихалқї пешниҳод гардид. 6-уми ноябри соли 1994 тариқи раъйпурсии умумихалқї Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид, ки он далели возеҳи дар ҷодаи демократия собитқадам будани Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷумлаи дастовардҳои бузурги мардуми Тоҷикистон буда, заминаи ҳуқуқии бунёди давлати тозабунёд ва соҳибистиқлоли тоҷикон, шакли ифодаи ҳуқуқии ормонҳои давлатдории миллї, ҳимояи ҳадафҳо ва манфиатҳои миллї, осори таърихї ва фарҳанги миллї мебошад.
Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳибихтиёрї, истиқлолият ва тамомияти арзии Тоҷикистон, дахлнопазирии ҳудуди кишвар, моҳият ва вазифаҳои давлат, ҳуқуқ ва озодиҳои инсон ва шаҳрванд, забони давлатї ва шакли давлатдории Тоҷикистон, ҳадафҳои сиёсати дохилї ва хориҷии давлат, асосҳои иқтисодию сиёсї, иҷтиммоию фарҳангии давлат ва ҷомеаи Тоҷикистон эълон шудаанд.
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати Тоҷикистонро чун давлати соҳибихтиёр, демократї, ҳуқуқбунёд, дунявї ва ягона эълон мекунад. Ин меъёр ҷавобгӯи ҳадаф ва талаботи инкишофи ҷомеаи демократї дар ҷаҳони мудамаддин буда, ҳоло дар конститутсияҳои ҳамаи давлатҳои демократии дунё ифода гаштааст.
Конститутсия давлати Тоҷикистонро чун давлати иҷтимої эълон намудааст, ки дар он барои ҳар як инсон шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодона таъмин карда мешавад.
Бояд гуфт, ки меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар низоми ҳуқуқии ҷомеа эътибори олии ҳуқуқї доранд ва мустақиман амал мекунанд. Муқаррар гардидааст, ки тамоми дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқї бояд дар асос ва мутобиқи он қабул карда шаванд.
Яке аз дастовардҳои асосии дар сатҳи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишуда муқаррароти меъёри моддаи 5 мебошад, ки тибқи он инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олї дониста мешаванд. Муқаррар шудааст, ки ҳаёт, қадр, номус ва дигар хусусиятҳои фитрии инсон дахлнопазиранд. Гуфтан ба маврид аст, ки ба даст овардани сулҳу оромї, ризоияту ваҳдати миллї яке аз хусусиятҳои асосии ин ҳуҷҷати муҳим маҳсуб меёбад. Маҳз меъёрҳои он мусоидат намуданд, ки сулҳу оромї ва ризоияти миллї заминаи муҳимтарини субот ва пешравии ҷомеаи мо гардид.
Конститутсия давлати Тоҷикистонро чун давлати иҷтимої эълон намудааст, ки дар он барои ҳар як инсон шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодона таъмин карда мешавад.
Дар маҷмуъ, низоми ҳуқуқие, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, хеле дақиқ ва мушаххас буда, он ифодакунандаи иродаи тамоми қишрҳои ҷомеа мебошад.
Б. Гадозода, Судяи суди ноҳияи Балҷувон
